In bijna alle coachtrajecten en intervisiegroepen die ik begeleid, komt het aan bod: mensen doen hele gekke dingen, wanneer je in een ongemakkelijke of spannende situatie zit.

Denk aan overleggen, opdrachten, gesprek met je team. Alle interacties waarin jij je niet comfortabel voelt en je onzeker maken. Bang dat je ‘niet goed genoeg’ bent. Angst dat je ‘door de mand valt’. ‘Wat zullen ze wel niet van me denken.’

Dat zijn de situaties waar je de boel niet meer onder controle hebt. Je brein gaat letterlijk met je aan de haal!

De werking van het menselijk brein is zeer complex. Dit zijn de drie lagen in het brein, die met elkaar samenwerken wanneer je verandering wilt realiseren.

1. Menselijk brein (neocortex)
Dit is de cognitieve laag. Bij de mens sterk ontwikkeld en regelt empathie, intellect, leervermogen, taal, fantasie, creatie, spiritualiteit, bewustzijn en ethisch besef. Hier zit het ‘denken’. Hier zit het bewuste gedrag. Hier neem je waar, reflecteer je en maak je keuzes. Met dit deel van je brein leer je nieuw gedrag aan. Dat duurt 30-45 dagen.

2. Zoogdierenbrein (limbische systeem)
Deze laag is verantwoordelijk voor je emotie, motivatie, geheugen. Hier zijn je herinneringen opgeslagen, je verleden. Hier is de basis gelegd voor jouw zijn, jouw handelen, inclusief jouw overlevingsstrategieën. Hier komt automatisch gedrag uit voort. Hier zit het ‘doen’.

3. Reptielenbrein (hersenstam en cerebellum)
Dit oerbrein is het oudste deel van ons brein, 500 miljoen jaar oud! Het diep ingebedde, primitieve reptielenbrein regelt primaire functies, instinct, territorium bewaken, overleving. Dit deel van je brein regelt hoe jij op gevaar reageert: vechten, vluchten of bevriezen (fight, flight, freeze). Hier zit het ‘overleven’

Overleven
Vanuit onze aller vroegste ervaringen, heeft ieder mens een instinctieve voorkeursreactie ontwikkelt om te kunnen overleven wanneer er gevaar dreigt. Vechten, Vluchten of beVriezen. Bij mij is het vluchten. En wat is het bij jou?

Voelt het voor jou soms als vechten, wanneer je voor jezelf op wilt komen? Of wil je het liefst wegvluchten voor de presentatie aan de stuurgroep? En wat is het effect op jou, wanneer er gedoe is in je team? Misschien wil je van alles zeggen wanneer je opdrachtgever maar niet wil snappen dat hij een beter resultaat krijgt met jouw oplossing. Maar op het moment suprème ontbreekt het je aan woorden. Zo frustrerend!

Voorkeur
Als ‘vechten’ jouw voorkeursreactie is dan ga je waarschijnlijk harder praten. Gebruikt veel woorden, zoekt krachtmiddelen en je wordt drammerig. Je blijft tegen die betonnen muur aan duwen en ziet niet eens meer dat je er misschien ook wel omheen kan lopen.

Is ‘vluchten’ jouw automatische reactie, dan maak je jezelf klein. Door naar achteren te schuiven, uit het zicht. Of zoals een projectmanager zei: ‘ik maakte me letterlijk fysiek kleiner, voorover en schouders naar beneden.’

En dan is er nog ‘bevriezen’. Denk aan ‘ik klapte gewoon dicht’ of ‘ik hield mijn mond maar’. De uitdrukking is niet voor niets: met je mond vol tanden staan, ‘ik kon geen woord meer uitbrengen’

Te slim af
Tijdens een coachtraject werd een collega veel duidelijk, toen hij zich bewust werd van de werking van het reptielenbrein. Zijn automatische reactie was: ‘vechten‘. Wanneer hij in een spannende situatie zat, gebruikte hij veel woorden. Steeds meer en harder praten.

Maar hij liet ook vluchtgedrag zien: ongemakkelijke reacties weglachen, geintjes maken. Alles om maar te vermijden dat hij moest toegeven dat hij iets niet wist, of niet kon. En het vervelende is dat het reptielenbrein dit allemaal automatisch voor je regelt. Het onthoudt niets en denkt niet na.

De enige manier om het heft in eigen hand te nemen, is te erkennen dat dit oerbrein bestaat en je bewust zijn hoe geraffineerd het werkt.

Met dat inzicht én de kennis van jouw voorkeursgedrag, wordt je niet meer zo snel verrast door je reptielenbrein én kun je het zelfs wat te slim af zijn!

Warme groet,

Ilia Diepbrink
Coach voor Projectprofessionals